غريب سالگره ڇونه ملهائيندا آهن

تحرير ڊاڪٽر آغا انعام الله

25 سيپٽمبر 2013

سنڌ جي گهراڻن ۾ جيڪڏهن نرينا اولاد جي ڄمڻ ۾ تاخير ٿي ته گهر جي مرد جي نسبت عورت ڪجهه وڌيڪ پاڻ کي غير محفوظ محسوس ڪندي آهي، ۽ ان آس ۾ ته ڪڏهن باري تعاليٰ کيس ان نعمت سان نوازيندو، پنهنجي طور جاکوڙ ڪندي هڙئي هيلا بهانا تلاش ڪرڻ جي جستجو ۾ هر دم پريشان رهندي، ڪڏهن ڊاڪٽرن، حڪيمن، يا ڪنهن عاملن جي ور چڙهي پنهنجي سڄي هڙه تاويزن ۽ سنڌن ٻڌايل دڳ پنڌ تي هلڻ ۾ پورو ڪندي آهي، يا وري پوءِ آسرا پلي سنڌس عقيدي مطابق ڪنهن الله جي ولي جي مزار تي گڙگڙائيندي التجائن ۾ پاڻ گهاريندي آهي.

سنڌس  پريشاني جي ٻي وڏي وجه، مڙس جي ممڪنا ٻي شادي جنهن سان هن جي محبت جي ظالمانه  جبري وراهست جو ڊرپ ۽ گهرجي اُن سلطنت ۾ پوندڙ ممڪنا ڏار پوڻ جي انديشي کي محسوس ڪندي، هو پاڻ کي ڪا پراڻي بيڪاراخبار سمجهندي، مسلسل موت مار خوف وچان ڀڄ ڊُرڪ ۾ مشغول ڏسڻ ۾ اچي ٿي. کيس ساوري گهر جا تعنا، اوڙي پاڙي کان يا سنگتاڙين جي هر وقت اُن سي اءِ ڊي اسٽائيل پڇا ڳاڇا لاءِ تيار رهڻو پوي ٿو.

اهڙي ئي خوف وچان منهنجي گهر واري پڻ ڪجهه وقت گهاريندي، ٽن نياڻن بعد، 25 سيپٽمبر 2004 تي، الله جي مهرباني ۽ مٽيارن ۾ مدفن صاحب قرامت بزرگ محمد جي ستين پيڙي جي چشم چراغ، منهنجي هڏ ڏوکي دلدار ڊاڪٽر غلام رسول ميمڻ  ۽ سرهندي خاندان جي مجرد بيبي سائڻ جي دعائن جي طفيل اسان جي پٽ جي ماءُ ٿيڻ جي نصيبدار ٿي.

اڄ عبدالباسط خان جي نائين سالگره آهي.

سنڌ جي گهراڻن ۾ ٽييه ڪي چاليهه ورهيه اڳ سالگراه ملهائڻ جو رواج ايترو عام نه هو. يا ايئن کڻي چئجي ته سنڌين تعليم پرائڻ جي جستجو ۾ شهرن ڏانهن اڃان ايترو آذادانه رُخ اختيار نه ڪيو هو، جو مغربي رسمن ۽ ريتن جي ور چڙهن.

اڄ ڪله جي هپ هاپ دوءُر ۾ سالگره، عيد برات ۽ شادي جي تقريبن جي مد مقابل حيثيت ماڻي چڪي آهي.

سنڌ ۾ جت شاهوڪارسنڌي بنيادي طور سياسي دوڪانداري، بيوريوڪريسي ۽ زراعت منجهان ڪمايل دولت سان، حيدرآباد، ڪراچي، لنڊن ۽ آمريڪا ۾ عيش عشرت جي خمار ۾، مغربي رنگ ڍنگ ۾ رچجي چڪا آهن، اُت ساڳي وقت مجبور، غريب سنڌي تبقي جا افراد، انهن جي ئي گهرن ۾ مهاجرن پنجابي ۽ پٺاڻ ملازمن جي برعڪس گهٽ اُجرت تي، گار گند ۽ ڌڪ چنبي جي وسڪار هيٺ ڪم ڪرڻ تي مجبور آهن.

سنڌ، جت ورهاڱي کان اڳ نگريزن پاران سندن جي بيلوث چمچاگيري جي عيوض عطا ڪيل خانبهادري لقبنن ۽ انهن جي شهنشاهي طرز زندگي مان متاثر سنڌي امير گهراڻا ۽ ورهانڱي بعد پڻ ساڳين ڀوتارن  جي غير فلاحي ،انگريز طرز حاڪمانه سوچ رکندڙ اولاد   اانهن مسڪينن هارين جي تعليم لاءِ بيقراري جو اظهار ڪندي ، سندن ئي ٻنين تي اسڪول ته ٺهرايا آهن پر انهن ئي قائم ڪيل اسڪولن ۾ مسڪين سنڌين جي تعليم پرائيندڙ پرائمري ٻارڙن کان ئي ڪنهن ممڪنا بغاوت جي ڌپ سگهندي، مڙني اسڪولن کي هاڻ اناج جي گدامن ۾ تبديل ڪيو  ويٺا آهن. جت هو پنهنجو سياسي اثر رسوخ استعمال ڪندي پنهنجي ئي نور نّظرڪمدارن جي ميٽرڪ پاس يا اٺ درجا پاس پٽن کي ماستري ڏياريو، ضلعي ۾ پنهنجي پسند جا متعلقا افسر شاهي تعينات ڪرائي کين پگهارون غيرحاضر رهڻ باوجود گھر پڄائي رهيا آهن.

ضلع شڪارپور ۾ واقع اباڻي ملڪيت جي ورهاست جي عيوض منهنجي حصي ۾ آيل اٽڪل 150 ايڪڙ ايراضي تي مشتمل زرعي زمين تي 25 کن ڪڙمن جا گهر آباد آهن، جنهن مان ڏيڍ سال اڳ دايي قبيلي جي هڪ 9 ورهين جي ڇوڪرکي در جي سڏ پنڌ لاءِ ٻه هزار مهوار پگهار تي حيدرآباد وٺي آيس. آزاد ٻڌايو ته ان کان پهرين هو منهنجي ئي سوٽي سوٽ جي گهر ڪراچي ۾ ڪم ڪندو هو. ڏيڍ سال موڪل نه ملڻ ڪارڻ پنهنجي پيءُ ۽ ماءُ جي شڪل ڏسڻ لاءِ سڪيو هو. ٻڌايانئي پئي ته کيس ڏاڍو ماريندا هئا، پاڻ جنهن ڏينهن هوٽل ۾ ماني کائڻ وڃن ته آزاد کي بصر سان ڍٻل روٽي کائڻ جو حڪم هو ۽ دروازي کي ٻاهريان تالو هڻي بند ڪري ويندا هئا. سندن جي ننڍڙن ننينگرن جي ڪڏهن ڪڏهن اسرار تي فن لينڊ ويندي آزاد کي گڏ وٺي وڃڻ ڪارڻ حڪارت ڪندي پٽن سان گڏ ويهارڻ بجاءِ گاڏيءَ جي ڊڪي ۾ ويهاري وٺي ويندا هئا. ساڳي وقت نئين ماڊل جي ڪرولا هلائيندي کليل ڊڪي ۾ ويهاريل ٻار تي بيعزتي محسوس ڪندي، ڊڪي بند ڪري ڇڏيندا هئا.آزاد جي بقول سنڌس فن ليند جي جهولن تي ويهڻ جو جنون، ڊڪيءَ ۾ بند ٿي مري وڃڻ جي ڀوءَ کان وڌيڪ ايڊ وينچرس هو.

ڏيڍ سال جي قيد بامشقت، مائٽن کي پگهار متعلق، ها پو، ها پو جي رٽ، کيس اتان ڪڍرائڻ لاءِ ماءَ جي اسپتال لاچار سقراط ۾ هجڻ جو بهانو ڪرڻو پيو. جنهن بعد آزاد کي  وطن ورڻ جي عارضي اجازت ۽ موڪل جي مُدت پوري ٿيڻ بعد واپس وٺي وڃڻ تي انڪار ڪرڻ تي سندن گهر ۾ گهڙي اچڻ وارو ڀوتار جي ڪاوڙ کي ٿڌو ڪرڻ ڪارڻ قرآن ڏيکارڻ تان سخت ڪاوڙ ڪندي ڀوتار قرآن واري همراه کي ڌڪا ڏيندي پٽ تي ڪيرائي وڌو۽ بقول آزاد جي ته گار گند ڪندي چيائين ته آئون قرآن کي ڪونه مڃيندو آهيان.

گزريل سال آزاد کي پنهنجي مٽن سان منهنجي موبائل تي ڳالهائيندي اهو ٻڌي ڏاڍي خوشي ٿي جڏهن آزاد پنهنجي پيءُ کي پئي ٻڌايو ته بابا مان هت ڏاڍو خوش آهيان. هت مونکي ڀوتار پنهنجي ڪُني منجهان باسمتي چانور ۽ پنهنجي لاءِ رڌيل ڀاڄي مان ٿا کارائن. مونهنجي اکين ۾ لڙڪ لڙي پيا ته جت غريب جو ٻار رڳي سٺي ماني کائڻ ۾ زندگي جو وڏو ڪارنامو ۽ خوشنصيبي سمجهي ٿو اُت ان شاهوڪارجا ٻارهزارين روپيا خرچ ڪندي انٽرنيشنل فرينچائيز ڪمپنين جي هوٽلن ۽ ريسٽورنٽس ۾ کائندي به زندگي کي وڏو بوجهه سمجهيو ويٺا آهن. بي حساب جمع ٿيل دولت هجڻ ڪارڻ کين زندگي ۾ ڪو وڏو مسئلو نه هجڻ پڻ سندن جي زهني سڪون برباد ٿيڻ جو ڪارڻ آهي.

گزريل سال جن ڏينهن آزاد اسان وٽ ملازم ٿيو، ڪجهه ئي ڏينهن بعد منهنجي عبدالباسط جي اٺين سالگره پڻ هئي. هر پل ان ڪوشش جي باوجود ته آزاد سان اُت ٿيندڙ ناانصافي ۽ زيادتن جو احساس ڪندي سڀن گهر ڌڻين جي خيال باوجود، غريب هجڻ جي اُن فطري احساس جو تدارڪ ڪرڻ کان اسين ڪاثر هئا سين.

شام جو مهمانن جي واپسي بعد، باوجود اِن ڳالهه جي ته عبدالباسط جي تقريبن همعصر آزاد کي عبدالباسط کي ملندڙ طحفن ڪارڻ متان ڪو احساس نه ٿئي، مان ٻه ٽي طحفا آزاد لاءِ وٺي آيو هيس، جيڪي عبدالباسط جي تحفن کولڻ بعد کيس ڏنا ها.

گهڙي کن بعد آزاد منهنجي وجود تي ڄڻ زلزلو بڻنجي ڪڙڪيو، جڏهن نهايت معصوميت سان مون کي چيائين،”سائين هڪ ڳالهه پڇان“

پُڇ آزاد

”سائين! غريب سالگره ڇو نه ملهائيندا آهن!!!!

منهنجي پيرن هيٺان ڌرتي ڇڏائجي ويئي، آزاد سان اکيون نه ملائي سگهيس، چپ ڀيڪوڙي ، سڏڪا نڙي هيٺ ڳيتان ڏيندي ساه ۾ نپوڙيندو، پاڻ کي باٿ روم ۾ بند ڪري ، روئندو رهيس.

ڇا جواب ڏيان آزاد کي ان جي معصوميت وچان پڇيل ان سچ جو!

تنهنجي استحسال جو ڪارڻ مان آهيان.

تنهجي غربت ۽ بيوسي جي وجه مان آهيان

تنهنجي معصوميت تي ڌاڙا هڻيندڙ، توکي جهالت جي انڌي کوه ڏانهن ڌڪيندڙ، تنهنجي مائٽن جي پيٽ گزر لاءِ توکي پرديس لوڙهائي، توکي نسل در نسل جهالت جون هٿڪڙيون هڻي جڪڙي ويهاري غلام بڻائڻ جو زميوار مان آهيا.

آزاد جي اکين ڏانهن ٻيهر نهاري کيس ڪو مطمعن ڪرڻ وارو جواب ته مون وٽ ڪونه هو، فقط ها ته مون وٽ منهنجا اُهي استحسالي هٿ جن سان مون پنهنجي منهن تي پنهنجو پاڻ کي روئيندي ، گھرڙي ڀونڊا پئي ڏنا.

گهڙي کن بعد ٻاهر نڪرڻ کانپوءِ، سڄيل توڏن ۽ جيري جيان ڳاڙهن منهنجي اکين ڏانهن نهاريندي آزاد ڊپ وچان ڏڪڻ لڳو. چيائين سائين معاف ڪجو آئنده نڪندس . حيرت وچان پڇيومانس ته ڇا!

 پنهنجن پتڪڙن هٿن سان معافي وٺندي چيائين سائين مان آئينده اهڙا سوال نڪندس.

مون کان وري هڪ ڀيرو ڌرتي ڇڏائجي وئي ، پاڻ سنڀاليندي ، سنڌس مٿي تي هٿ رکي دل جاءِ ڏيندي چيو مانس، ”نه پٽ نه خير آ، پر مان ان جو جواب توکي ٻن ٽن سال بعد ڏيندس ، تون اڃان ننڍو آهين.

اڄ 25  سيپٽمبر وري عبدالباسط جي سالگره جو ڏينهن آهي ۽ منهنجي وجود ۽ ڪنن ۾ آزاد جو اهو سوال واڪا ڪندي ڪونه ٿڪيو آهي. بظاهر اُن خوشيءَ جي ڏهاڙي منهنجي من اندر ڄڻ تڏو وڇايل هجي، جت انيڪ، اگهاڙن پيرن، ڦاٽل ڪپڙن، معصوم ٻارڙا مونکان اهو سوال پڇي رهيا آهن ،” سائين غريب سالگره ڇو نه ملهائيندا آهن“، ۽ مون وٽ ڪو عذر پيش ڪرڻ لاءِ ناهي. اڄ منهنجي پٽ جي 9 سالگره ۽ آزاد جي اُن معصوم سوال جي پهرين سالگره آهي.